ÖĞRENME VE ÖĞRENME HİYERARŞİSİ

ÖĞRENME-ÖĞRENMENİN AŞAMALARI-GELİŞİMSEL HİYERARŞİ VE ÖĞRENMEYE KATKISI

Öğrenme;daha önce yapılamayan bir davranışı-beceriyi gerçekleştirmek;hakkında bilgi sahibi olunmayan bir konuyu-kavramı bilmek ve hakkında muhakeme etmektir. Ayrıca öğrenme çocuğun yalnızca yeni bir davranış edinmesi(edinim) değil;aynı zamanda edinilen davranışın kolayca ve ustalıkla yerine getirilmesi(akıcılık),başka ortamlarda bu bilgi ve beceriyi aktif bir şekilde kullanabilmesi(genelleme) ve öğretimin üzerinden belli bir süre geçtikten sonra dahi bilgi ve beceriyi aktivize edebilmesi(kalıcılık) demektir.

-Öğrenme ancak bu koşullar tamamlandıysa gerçekleşmiş olarak kabul edilmelidir-

Şimdi öğrenmenin tanımında geçen süreçleri yakından ve bizim çocuklarımızla ilgili durumları da örneklendirerek inceleyelim…

Syf 263 deki tabloyu çiz

EDİNİM

  Çocuğun daha önce yapamadığı bir davranışı yada beceriyi belli bir doğrulukta yapabilir hale gelmesine edinim diyoruz.

Örneğin;kırmızı renk kavramını bilmeyen bir çocuğun farklı durum, ortam ve nesnelerle karşılaştığında ve üzerinden belli bir süre geçtikten sonra dahi kırmızı olanı tanıması,göstermesi  yada söylemesi durumu. (İfade edici dili yaşıtlarından beklenene göre geriden takip eden bir çocuk,istenen kavramı gösterdiğinde de beceriyi edinmiş kabul ederiz. Unutulmamalıdır ki,her çocuk kendi içinde ölçüte bağlı olarak değerlendirilmeli ve ön koşulların kontrolü gerçekleştirilmelidir.)

Edinim aşamasında öğrenmeyi kolaylaştırmak için dikkat edilecek birkaç nokta:

  • Çocuğun dikkatini yönelttiğinden emin olmak(öğretime başlamadan hareketli çalışmalarla odaklanma kat sayısını arttırmak vb .)
  • Öğretim oturumlarını kısa tutmak
  • Çocuğa yapılacak öğrenme sunumlarında ortamda minimum kişi sayısında bulunmak
  • İlk sunumlarda materyal yelpazesini dardan genişe doğru ilerletmek(Kafa karışıklıklarına mahal vermemek)
  • Çocuğun performansına uygun geri bildirim sunmak. (Öğretimde kullandığımız yönteme göre değişiklik gösterir. Örneğin;yanlışsız öğretim tekniğini kullanıyorsak çocuğun yanlış yada doğru olan cevabı vermesine fırsat vermeden nasıl tepkide bulunacağına dair bilgi sunulur. İleriye zincirleme yöntemiyle basamaklandırılmış öğretim yöntemi kullanıyorsak ve fiziksel ipucu basamağındaysak,çocuğun durumuna göre tam fiziksel ipucu,yarım fiziksel ipucu yada gölge ipucunu kullanabiliriz.)

Akıcılık:Edinimi gerçekleşmiş olan tek basamaklı yada zincirleme bir davranışı çocuğun hızlı ve kolay biçimde sergilemesi olarak tanımlanmaktadır.

Gelişimsel yetersizliği olan bir çocuk için akıcılık ölçütü  = biyolojik yaşıtlarının beceriyi gerçekleştirme hızı olarak benimsenebilir ( Bu alanyazın için geçerli bir tespit olmakla birlikte bazı eğitimci ve alanda uzman görüşlere göre çocuk kendi içinde değerlendirilmeli ve yeterli akıcılık hızı buna göre belirlenmelidir ! )

Akıcılık kazandırmak neden önemli ?

Çocuğun beceride daha yeterli hale gelmesi

Akıcılık aşamasında kazanılan bir davranış yada becerinin daha zor bir davranış yada beceriye ön koşul olması( tek basamaklı bir yönergeyi takip etmekte ideal akıcılık hızına ulaşmış bir çocuğun, iki basamaklı bir yönergeyi takip etmeye hazır olması)

Genellemeyİ ve kalıcılığı kolaylaştırması

Çocuğun performansını akranlarına yaklaştırması

Akıcılığı sağlamak yada kolaylaştırmak üzere dikkat edilecek noktalar;

  • Çocuğun sergilediği her doğru davranış değil de,tüm performans ödüllendirilerek hedef davranışta akıcılık kazandırılabilir
  • Pekiştireç,sadece önceden belirlenmiş bir düzeyde performans sergilediğinde verilmeli;bu ölçütün altında performans sergilendiğinde ise verilmemelidir
  • Ve tabi ki akıcılığı sağlamak üzere edinim aşamasında kazanılan davranış için alıştırma yapılmalıdır.

 

Kalıcılık: Öğretim sırasında elde edilen öğrenme yada davranış değişikliğinin öğretim koşulları ortadan kalktıktan sonra da sürüyor olmasıdır.

Örneğin; trafik levhalarını okumayı öğrenmiş bir orta derece zihinsel yetersizliğe sahip bir çocuğun ,öğretim sunumundan sonra da belli zaman aralıklarından sonra da trafik levhlalarını okuyabiliyor olması kalıcılığı gösterir.

Kalıcılık eğitimine ne zaman başlamalıyız ?

Kalıcılık eğitimine,davranış edinim aşamasında sergilendikten sonra ve çocuğun doğru ve yanlış tepki oranları gözden geçirilerek karar verilir. Alanyazında bu süreçte çocuk %80 düzeyinde doğru tepkide bulunduğunda başlanmalıdır.

Kalıcılığı sağlamak için dikkat edilecek noktalar;

  • İşlevsel becerilerin öğretimi (çocuğa kullanmayacı beceriden ziyade güncel yaşamında ihtiyacına uygun davranış ve becerilerin edindirilmesi)
  • Pekiştireçlerin silikleştirilmesi/geciktirilmesi
  • Aşırı öğrenme oturumları düzenleme( davranış edinim aşamasında öğrenilinceye kadar öğretim süresinin yarısı kadar bir süre daha ,aynı öğretme yöntem ve tekniği kullanılarak alıştırmalar yapılması. Örneğin 6 öğrenim oturumunda yatağını bağımsız toplamayı öğrenmiş bir çocuk için,aynı yöntem ve teknik uygulanarak 3 oturum daha alıştırma yapmak)
  • Anımsatıcı alıştırmalar düzenleme

Genelleme:  Öğretim koşulları altında öğrenilen davranışların başka araç gereçler,kişiler,ortamlar,zamanlarda da sergilenmesi olarak tanımlayabiliriz.

Gelişimsel yetersizliği olan çocuklarda genellemeyi sağlamak,öğrenme koşullarının en zorlusudur.Genelleme kazandırmak  için öğretimde genelleme planlaması yapılmalıdır.

-Uyaran genellemesi ve tepki genellemesi olmak üzere iki tür genelleme vardır.-

Uyaran genellemesi;  öğrenmeyle elde edilen davranış değişikliği yada kavramın,öğretim sürecinde kullanılan ortam yada uyaranların(materyal)dışındaki ortam ve uyaranların varlığında da gerçekleşiyor olmasıdır.

Tepki genellemesi ise;öğrenmeyle elde edilen davranış değişikliği yada kavramla ilişkili olan yada bu davranış veya kavrama benzeyen ve henüz öğrenilmemiş olan davranışların sergilenmesidir.(Ayakkabı bağcığını bağlamayı öğrenen bir çocuğun artık saç kurdelasına da düğüm atabilmesi gibi)

Genellemeyi sağlamak için dikkat edilmesi gereken noktalar;

  • Çok sayıda ve çeşitli ortamlarda öğretim yapmak
  • Çok sayıda ve çeşitli uygulamacılarla öğretim yapmak
  • Toplum merkezli öğretim yapmak( listeye göre alışveriş yapma becerisinin,market ortamında öğretilmesi ve pratik edilmesi) vb.

GELİŞİMSEL BASAMAKLAR VE ÖĞRENMEYE KATKISI

Unutulmamalıdır ki; her davranış ve becerinin öğretimini gerçekleştirmeden evvel çocuğun hazır oluşluk düzeyi ve öğretilecek beceri yada kavramın iyi analiz edilip basamaklandırılması öğrenmenin en birincil koşuludur.

Öğretime başlamadan önce bilmemiz gereken en önemli durum,çocukların hangi dönemde hangi beceri basamağını gerçekleştirmekte olduğudur.

3 aylık bir bebekten desteksiz oturmasını,3 küpü üst üste koymasını beklemek gelişiminin doğasına aykırıdır. Bu nedenle her ne kadar bireysel farklılıklar söz konusu olsa da genel-geçer bir standartı dikkate almak çok önemlidir. (Ek-denver türkiye standartizasyonu)


Kategoriler