Duyusal bütünleme anlamak için ilk etapta duyuları anlayabilmek çok önemlidir. Duyularımız, doğru işlev gösterebilmek için vücudumuzun içinden ve dışında gelen uyaranlardaki bilgi alınır. Bazen yolunda gitmeyen şeylerle ilgili, bazen tehlike anlarıyla ilgili bazen de her şeyi iyi gittiğiyle ilgili malumatı duyularımız aracılığıyla elde ederiz. Sıkıldığımız zamanlarda ise daha çok uyaran ararız. Duyular uygun tepkiler vermemizi sağlamak için bir arada çalışmalıdır. Beraberce, beyni iyi dengelenmiş bir diyet hazırlayıp, merkezi sinir sisteminin duyumları iyi işlenmesini sağlar. İşlemleme iyi olduğundaysa kişi iyi fonksiyon gösterecektir.
Duyu bütünleme terapisi onların vücutlarının çevreden daha doğru bilgi toplamalarını sağlayacaktır.doğru bilgiler doğru davranışları kazandıracaktır Duyularımız bize dışardan bilgi getiren, vücudumuzdaki bilgilerin doğru işlemlenmesini sağlayan sistemler olmak üzere ikiye ayrılır:
Yakın duyularımız: İşitme, görme, tat alma, koklama duyu sistemlerimiz
Uzak duyularımız: taktil Vestibuler, proprioseptif, duyu sistemlerimiz
Hepimizin tanıdığı beş duyumuzun bilincindeyizdir. Hatta üzerlerinde bir miktar kontrolümüzde bile vardır. Ancak bilincinde olmadığımız, kontrol edemediğimiz veya gözlemeyemediğimiz “gizil” duyularımız hayatta kalmamız için çok önemlidir. Bunlar;
1) TAKTİL DUYU : Dokunma ve dokunulmayla ilgili bilgiyi işlemleyen duyu
2) VESTİBÜLER DUYU : Hareket , yerçekimi ve dengeyle ilgili bilgiyi işlemleyen duyu
3) PROPROSEPTİF DUYU Vücut pozisyonuyla ilgili bilgiyi işlemleyen duyudur.
Bu duyular sağlıklı işlev gösterdiğinden çocuk dış dünyaya yönelebilir.
Duyusal bütünleme, vücuttan ve dış dünyadan gelen bilginin nörolojik organizasyonudur.
Merkezi sinir sisteminin temel görevi duyularımızı entegre etmektedir. Beyin etkin bir işleme yaptığında uygun tepkiler verebiliriz. Merkezi sinir sistemi bütün olarak çalışır. Böyle olması, dokunmanın vücut farklılığını, vücut farkındalığının hareketi, hareketinde öğrenmeyi destekleyebilmesini sağlar. Beynimizin duyusal uyaranı işlemedeki yetkinliği bu süreci olumlu yada olumsuz olarak etkileyecektir.
Duyusal bütünleme terapisinin amacı uyaranı olması gerektiği gibi işlemleyemeyen merkezi sinir sistemine, doğru uyaranı doğru yerden vererek yardımcı olmaktadır. Öncelik olarak gizil duyuları hedef alan bir çalışma programı vardır. Ancak programın doğal gidişatı her duyuyu ve gelişim alanını kapsamaktadır. Çocuk kendi bedeninin içindeki karmaşayı çözmekte başarılı oldukça kendisine güvenini kazanacak, güvenini kazandıkça da hayatına bir esneklik ve anlam katabilecektir. Bu durumda günlük hayatın işlevselliğinde gözle görülebilir bir artışta yol açacaktır.
1.TAKTİL SİSTEMİ
Taktil sistem bozukluğu, deri boyunca algılanan duyumların, merkezi sinir sisteminde yetersiz işlemlenmesidir. Dolayısıyla taktil sistem, tehlikelerinden korunmayı ve nesneler arasındaki farklılıkları ayırt etmeyi sağlayan birçok günlük yaşam beceri için gereklidir.
Dokunma, sıcaklık, soğukluk, acı ve basınç gibi yüzeysel duyumları alıp işlemleyen duyudur.Dışarıdan alınan bu duyumlar tüm vücudumuzu kaplayan deri boyunca algılanır.
Takdil Duyusunu Harekete Geçiren Çalışmalar
- Masaj: Derin ve yavaş masaj.Ellere,ağız içine,ayak altına ve tüm vücuda yapılan masajlar,Fırçalı masaj,farklı dokudaki kumaşlar ve materyallerle masaj
Sürünme: Sırt üstü ve yüz üstü sürünme
Farklı dokudaki keselerlerle çalışma
2.VESTİBULAR SİSTEM
Vestibular sistem, bireye vücüdunun ve başının nerede olduğu konusunda ve uzaydaki ilişkileri hakkında bilgi verir. Vestibular sistem hareket halinde mi yoksa hareketsiz mi olduğumuz hakkında, nesnelerin hareketleri ve nesnelerin vücutla ilişkisi konusunda, ne yönde, hangi hızla hareket ettiğimiz hakkında bilgi verir. Vestibular sistem birleştirici bir sistemdir. Bu sistemle ilgili etkinlikler, diğer deneyimler için bir temel oluşturur.
Hareket ve denge duyusu sistemidir. Yer çekimine karşı vücudumuzun verdiği tepkiyi kontrol eder. Mekana göre vücudumunuzu nasıl konumlandıracağımıza karar veren sistemdir.
Sistem mekandaki uzunluk, genişlik ve derinlik bilgisini alır, vücudumuzu ona göre konumlandırır.
Dikkat, devamlılık, organizasyon becerileri vestibuler duyu ile ilişkilidir.
Nasıl çalışılabilir ?
Aktif çalışmalar: ( bu çalışmalar çocukların etkilenme düzeylerine göre belirlenmektedir )
- Takla atmak: Dört yaş üzeri çocuklar için günde ortalama 50 takla attırılmalıdır.
- Burgu: Dört yaş üzeri çocuklar için en az 40 metrekare salonda, salonun bir ucundan diğer ucuna en az 30 defa yuvarlanma yaptırılır.
- Tırmanma merdivenine tırmanıp inme.
- Amuda kalkma:
- Yere eğilerek etkinlik gerçekleştirme: Burada önemli olan başın aşağı doğru inmesidir. Dizleri kırmadan başın aşağıya doğru geldiği her hareket bu etkinliği desteklemektedir.
3.PROPROSEPTİF SİSTEM ( DERİN DUYU SİSTEMİ)
Derin duyu, hareketler veya vücut pozisyonu hakkında bilgi veren duyusal sistemdir. Derin duyunun fonksiyonları, vücut farkındalığını arttırma, motor planlama ve motor kontrole katkıda bulunmaktadır.
Yapılacak hareketin eklemler ve kaslar tarafından uygulanacak gücün kontrolünü sağlayan sistemdir.
- Eklemlerden, tendonlardan ve kaslardan gelen sabit ve hareketli durumlar da girdileri üreten ve uygulayan aktiviteleri içerir.
Başlıca zıplamak,ittirmek ve ses kontrolünü arttırmak için ses tellerini kullanmak
Proprioseptif Sistemini Harekete Geçiren Çalışmalar:
- Emekleme
- Ayı yürüyüşü
- Hedefli ağırlık torbaları (duyu kesesi) atma
- Tırmanma merdiveni çalışmaları
- İtme ve çekme çalışmaları
- Zıplama oyunları
- Raptiye çıtçıt takma çıkarma
- Makaraya ip sarma